tenzih etmek ne demek?

Tenzih, Arapça'da "temizlemek, arındırmak, yüceltmek, pak tutmak" anlamlarına gelen "تنزيه" (tenzīh) fiilinden türetilmiş bir kelimedir. İslam düşüncesinde, Allah'ın sıfatlarını yaratılmışların sıfatlarından tamamen ayırmak, O'nu her türlü eksiklik ve noksanlıktan tenzih etmek anlamına gelir. Bu, Allah'ın yüceliğini ve benzersizliğini vurgulamanın bir yoludur.

Tenzih, Allah'ın zatına, sıfatlarına ve fiillerine yöneliktir ve temel olarak şu noktalara odaklanır:

• Allah'ın yaratılmışlardan tamamen farklı ve üstün olduğunu vurgulamak: Tenzih, Allah'ı insanın sınırlı algı ve düşünce biçimleriyle anlamaya çalışmaktan kaçınmayı gerektirir. Allah'ın benzeri yoktur (لا شبيه له - lâ şebîhe leh). O, her şeyin yaratıcısı iken, kendisi yaratılmamıştır.

• Allah'ı her türlü noksanlıktan tenzih etmek: Yaratılmışların sahip olabileceği kusurlar, eksiklikler, zayıflıklar (mesela sınırlılık, ihtiyaç, değişiklik, acizlik, yanlış yapma vb.) Allah'a asla atfedilemez. Bu, Allah'ın mutlak mükemmelliğini ve kusursuzluğunu ifade eder.

• Allah'ın sıfatlarının hakikatini korumak: Allah'ın sıfatları (rahmân, rahîm, aziz, cebbar vb.) insanın algıladığı sıfatlardan farklıdır. İnsan sıfatlarını Allah'a benzetmemek gerekir. Ancak bu, Allah'ın sıfatlarının olmadığı anlamına gelmez, aksine bunların insan anlayışının ötesinde, yüce ve mükemmel bir şekilde var olduğu anlamına gelir. Tenzih, bu sıfatların insan zihninin kavrayabileceği sınırlılıktan kurtarılıp, Allah'ın yüceliğine uygun olarak anlaşılmasını gerektirir.

• Teşbih'in (benzetme) reddi: Tenzih, Allah'ı yaratılmışlara benzetmeyi (teşbih) reddetmeyi gerektirir. Allah'ın nasıl olduğunu anlamak için kullandığımız benzetmeler, sadece birer açıklama aracıdır ve gerçekliği tam olarak yansıtmaz.

Tenzih, İslam inanç sisteminin temel bir unsurudur ve tevhid (Allah'ın birliğini kabul) inancının da bir parçasıdır. Tenzih'in doğru bir şekilde anlaşılması, Allah'a karşı doğru bir inanç geliştirmek için hayati önem taşır. Yanlış anlaşılmalar ise, Allah'ı insanlaştırma veya O'nu yetersiz kılma gibi tehlikelere yol açabilir. Bu nedenle, tenzih konusunun İslam âlimlerinin eserlerinden öğrenilmesi ve onların yorumlarına dikkat edilmesi önemlidir.